Ανασκαφές στην Ακρόπολη και στα τείχη της Βεργίνας

Το έργο της τελευταίας δεκαετίας (ΠΗΓΗ: Περιοδικό "Αρχαιολογία και Τέχνες")

Τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου του ΑΠΘ, κατά την τελευταία δεκαετία, σε ένα από τα σημαντικότερα νεοαποκαλυφθέντα μνημεία της Μακεδονίας, την οχύρωση της Βεργίνας, παρουσίασε την Πέμπτη 9 Μαρτίου 2017 ο υπεύθυνος του ανασκαφικού τομέα της ακρόπολης και τειχών της Πανεπιστημιακής Ανασκαφής της Βεργίνας, Αν. Καθηγητής Παναγιώτης Φάκλαρης, και η συνεργάτιδά του, δρ Βασιλική Σταματοπούλου, στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Συνεδρίου για το αρχαιολογικό έργο του 2016 στη Μακεδονία και τη Θράκη. Σύμφωνα με τον Αν. Καθηγητή Παναγιώτη Φάκλαρη «η έρευνα της τελευταίας δεκαετίας συνεχίστηκε τόσο στην ακρόπολη όσο και στον περίβολο της πόλης. Με την εξακρίβωση της πορείας του τείχους στην ανατολική πλευρά, η μέχρι σήμερα αντίληψή μας για την έκτασή της αρχαίας πόλης άλλαξε, καθώς διαπιστώθηκε ότι ήταν μεγαλύτερη απ’ όσο θεωρούσαμε κατά 60 στρέμματα. Από τη μέχρι σήμερα διαπιστωμένη πορεία του τείχους η εκτιμώμενη συνολική έκταση της αρχαίας πόλης υπολογίζεται στα 768 στρέμματα. »Η οχύρωση αυτή ακολουθούσε και αξιοποιούσε αμυντικά το ανάγλυφο του εδάφους. Μέχρι στιγμής έχουν ερευνηθεί πέντε πύλες αξονικού και εφαπτόμενου στο τείχος τύπου και δεκαοκτώ πύργοι, ημικυκλικής και ορθογώνιας κάτοψης. Οι θέσεις των πυλών δίνουν στοιχεία για την οργάνωση του εσωτερικού της πόλης, δεδομένου ότι από αυτές διέρχονταν δρόμοι που εξυπηρετούσαν τον οικισμό και για τους οποίους δεν είχαν εντοπιστεί μέχρι στιγμής άλλα στοιχεία. Ο μικρός αριθμός πυλίδων που έχουν μέχρι στιγμής επισημανθεί ερμηνεύεται ως ένδειξη για τον μικρό αριθμό των υπερασπιστών για τον οποίο η οχύρωση αυτή είχε σχεδιαστεί. Με δεδομένο ότι οι πυλίδες στις πολιορκίες χρησιμοποιούνται για την έξοδο ομάδων αμυνομένων πολεμιστών, δηλαδή για την ενεργητική άμυνα της πόλης, με τη μεταφορά της δράσης εκτός των τειχών, ο μικρός αριθμός πυλίδων φαίνεται ότι αντανακλά έναν σχεδιασμό παθητικής άμυνας, δηλαδή μια οχύρωση που προοριζόταν να λειτουργήσει αντιμετωπίζοντας τον εχθρό από το εσωτερικό, χωρίς τον αριθμό υπερασπιστών που αναλογεί στην περίμετρό της. Η ολιγανδρία είναι άλλωστε ένα σοβαρό πρόβλημα για τη Μακεδονία της εποχής αυτής. »Το τείχος της Βεργίνας είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό οχυρωματικό έργο, του οποίου τα χαρακτηριστικά και τα ανασκαφικά στοιχεία, δείχνουν ότι φέρει την υπογραφή του βασιλιά της Μακεδονίας Κασσάνδρου (315-297 π.Χ.). Εντάσσεται λοιπόν ιστορικά, στην εποχή που ο Κάσσανδρος επενδύει μέρος του αμύθητου βασιλικού θησαυροφυλακίου, που του κληροδότησε η ασιατική εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, στην οργάνωση του βασιλείου για την κατοχύρωση των εδαφών του έναντι του Δημητρίου Πολιορκητή, που αποτελούσε την σημαντικότερη απειλή για την εξουσία του Κασσάνδρου στο διάστημα 307-302 π.Χ., στο οποίο ακριβώς τοποθετούν τα ευρήματά μας την ανέγερση του συγκεκριμένου τείχους. »Από τα συνολικά 3,3 χιλιόμετρα της περιμέτρου του τείχους αυτού, η Πανεπιστημιακή Ανασκαφή έχει αποκαλύψει περισσότερα από 2,75 χιλιόμετρα με ανασκαφικές τάφρους που ξεπερνούν τα 5,5 χιλιόμετρα. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μνημείο, μεγάλο τμήμα του οποίου σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης και παρουσιάζει πέρα από μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον, άριστες δυνατότητες ανάδειξης και απόδοσής του στο κοινό. »Στην ανασκαφή αυτή εκπαιδεύονται κάθε χρόνο φοιτητές αρχαιολογίας του ΑΠΘ, οι οποίοι δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους στο συναρπαστικό αυτό έργο, που παρακολουθεί και αποκαλύπτει το τείχος της Βεργίνας, άλλοτε στα δασωμένα Πιέρια και άλλοτε στο άδεντρο πεδίο, ασκούμενοι παράλληλα στην ανασκαφική πρακτική.

»Στη φετινή ερευνητική ομάδα, πολύτιμοι συνεργάτες ήταν οι δρες αρχιτεκτονικής Θανάσης και Άγγελος Νακάσης, οι τοπογράφοι Γιάννης και Αντώνης Γκάτζιος, η πολ. μηχανικός Σοφία Γκάτζιου ο αρχαιολόγος Αντώνης Γαβριηλίδης και οι φοιτητές Άγγελος Μεφσούτ, Γιάννης Κοφινάς, Αθανασία Σβώλη, Γιάννης Αποστόλου, Ραφαήλ Λαουτάρης, Βασιλική Καράμπαμπα, Χρύσα Χατζηνικολάου». Τα ευρήματα του αρχαιολογικού έργου της επιστημονικής ανασκαφικής ομάδας, με επικεφαλής την Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Στέλλα Δρούγου, δεν παρουσιάστηκαν στο «Αρχαιολογικό Συνέδριο για τις Ανασκαφές του 2013 στη Μακεδονία και τη Θράκη» καθώς, όπως υποστηρίζουν οι συντελεστές του έργου, «οι οικονομικές δυσκολίες των ημερών και οι διοικητικές ανακατατάξεις στο ΑΠΘ δεν επέτρεψαν πλήρεις ανασκαφικές εργασίες στους τομείς της ευθύνης μας στη Βεργίνα». Ωστόσο, η επιστημονική ομάδα με τους συνεργάτες-αρχαιολόγους, Χρυσάνθη Καλλίνη και Απόστολο Θάνου καθώς και με εθελοντές φοιτητές του Τομέα Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, κατάφεραν να εργαστούν τόσο στο χώρο ευθύνης όσο και για τη μελέτη των παλαιοτέρων ευρημάτων. Συνοπτικά, κατέληξαν στα παρακάτω συμπεράσματα. 1. Αγρός Τσακιρίδη. Η ολιγοήμερη ανασκαφική έρευνα επιβεβαιώνει εκ νέου το συμπέρασμα ότι τα οικοδομικά λείψανα στο ΝΑ τμήμα του αγρού ανήκουν στο γειτονικό Μητρώον των Αιγών (Βεργίνα), όπως δηλώνουν τα ευρήματα (εικ. 1, 2). 2. Με βάση τη μελέτη των πήλινων αγγείων (κυρίως ομφαλωτών πινακίων) του εναγισμού (θυσίας) στη νότια πλευρά του δρόμου του Μακεδονικού τάφου με την ιωνική πρόσοψη («πρώην Δημαρχείου και Πνευματικού Κέντρου Βεργίνας») προκύπτει η χρονολόγηση του ταφικού αυτού μνημείου στη τελευταία δεκαετία του 4ου αι. π.Χ. (εικ. 3). 3. Μεγάλες ομάδες σπασμένων και καμένων ελληνιστικών αγγείων σε αποθέτες κ.α., από την ίδια περιοχή του τάφου, που προαναφέρθηκε, προδίδουν μία έντονη δραστηριότητα κατά τον 2ο αι. π.Χ. στην περιοχή αυτή (εικ. 4).